بنای تاریخی نقش رستم کجاست؟

بنای تاریخی نقش رستم کجاست ؟

نقش رستم مجموعه باستانی در زنگی اباد واقع درمرودشت استان فارس است. این محوطه باستانی یادمانی از ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است. آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های پرشماری از دوران ساسانیان، بنای کعبه زرتشت و نقش برجسته ویران شده از دوران ایلامیان در این مکان قرار داردند.

نام و پیشینه نقش رستم 

نقش رستم در شمال مرودشت و در فاصله 6 کیلومتری از تخت جمشید و به دنباله کوهی که مردم محلی آن را حسین کوه میخوانند واقع شده است. وقتی برسکوی تخت جمشید قرار بگیریم حسین کوه به خوبی دیده میشود که به صورت سه صخره بزرگ سربه هوا کشیده به همین دلیل در گذشته به آن سه گنبدان میگفتند. احتمالا نقش رستم پس از انکه ایرانیان میان رستم، پهلوان شاهنامه و سنگ نگاه هاری شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به  این مکان داده شد.

کاوش های نقش رستم

نقش رستم برای نخستین بار در سال 1923 میلادی توسط ارنست هرتسفلد بررسی و کاوش شد. هرتسفلد بقایای برج و باروهایی که در دوران ساسانی برای محافظت به دور این مکان کشیده شده بود را خاک بیرون آورد. همچنین این محوطه در چندین فصل در میان  سالهای 1936 تا 1939 میلادی مورد کاوش موسسه ی خاورشناسی دانشگاه شیکاگو قرار گرفت.در خلال این کاوش ها اثار مهمی چون نسخه پارسی کتیبه شاپور و برخی از سنگ نگاره های دوره ساسانی یافت شده اند.

بنا های اصلی نقش رستم چیست؟

نقش ایلامی 

نقش ایلامی کهن ترین نقش موجود در نقش رستم مربوطه به دوره ایلام است که نقش دو ایزد و ایزدبانو  و شاه و ملکه را به تصویر کشیده بود، اما در دوران ساسانی بهرام دوم نقش هایی از ان را پاک کرد و نقش خود و درباریانتش را به جای ان تراشید. با این حال کمی از نقش پیشین باقی مانده است

درباره پیشینه و تاریخ این نقش عقاید مختلفی وجود دارد، ارنست هرتسفلد و هاید ماری کخ  قدمت آن را مربوط به 4000 سال پیش میدانند، اما شاهپور شهبازی معتقد است که شکل کلاه پادشه و تاج ملکه ، تاریخشان حدود 800تا 600 سال پیش از میلاد است. از سوی دیگر تخت ایزد و ایزد بانو که به شکل مار است به حدود 1200 سال پیش از میلاد باز میگردد.

کعبه زرتشت

کعبه زرتشت بنای سنگی و چهارگوش و پله داری است که فاصله آن تا کوه 46 متر است، جنس مصالح این بنا از سنگ آهک سفید و بلندی آن با احتساب پله های سه گانه به 14 متر می رسد. این بنا در دوران هخامنشی ساخته شده و از نام در آن دوران اطلاعی در دست نیست اما در دوره ساسانی به آن بن خانک گفته میشد.

اصطلاح کعبه زرتشت از قرن 14 میلادی به این بنا اطلاق شده است. کاربرد کعبه زرتشت همواره مورد مناقشه باستان شناسان و پژوهشگران بوده ، برخی از باستان شناسان این بنا را ارامگاه دانسته اند. برخی دیگر گفته اند که کعبه زرتشت اتشگاهی بوده که آتش مقدس را درون ان قرار میدادند، گروهی دیگر معتقدند که این بنا گنج خانه  و محل نگهداری اسناد دینی و اوستا بوده است.

نقش رستم، آرامگاه شاهان هخامنشی

شاهان هخامنشی پس از داریوش بزرگ، آرامگاه هایشان را بر روی دیوار های کوه مهر ساخته اند که به ترتیب زمانی مربوطه به داریوش بزرگ، خشایارشاه ، اردشیریکم و داریوش دوم هستند. این آرامگاها باید در دل کوه ساخته میشد تا از آلودگی ها برخاک زمین بر اثر برخورد با جسد انسان جلوگیری شود. با اینکه روش سنگتراشی برگرفته از تمدن اورارتویی است، اما نمای بیرونی آرامگاه هخامنشی و ویژگی درونی انها حاصل خلاقیت داریوش بزرگ بوده هیچ نمونه ای از آن در خاور نزدیک، مصر یا یونان پیدا نشده است.

آرامگاه داریوش بزرگ در نقش رستم است.

داریوش بزرگ در سال 522 پ. م به تخت نشست و بعد از 36 سال پادشهای به مرگ طبیعی درگذشت. آرامگاه داریوش در بلندای 26 متری از زمین جای گرفته و سنگ نوشته ای در مزار تعلق آرامگاه به داریوش یکم را ثابت میکند. درون آرامگاه 9 گور وجود دارد که نشان میدهد علاوه بر داریوش، نزدیکان وی نیز درآنجا آرمیده اند.

آرامگاه خشایارشاه هخامنشی

خشایارشاه در سال 486پ.م در سن 35 سالگی به تخت نشست و بعد از 20 سال پادشاهی به قتل رسید، آرامگاه وی در فاصله 100 متری شرق و شمال شرقی آرامگاه داریوش بزرگ و به شکل صلیب تراشیده شده است . این آرامگاه 1 اتاقک دارد و درآن سه گور درآن کنده شده  و مشخص نیست چه کسانی در انها با خشایار شاه  در این گورها دفن شده اند.

آرامگاه اردشیریکم

اردشیر یکم در سال 465 پ.م به تخت نشست و پس از 40 سال پادشاهی به مرگ طبیعی درگذشت.آرامگاه او در فاصله 37متری سمت چپ آرامگاه داریوش بزرگ و به شکل صلیب تراشیده شده است. درون آرامگاه به تقلید آارمگاه داریوش کنده شده و سه اتاقک دارد که در هرکدام فقط یک قبر کنده اند.

آرامگاه داریوش دوم

داریوش دوم در سال 423پ. م به تخت نشست و پس از 20 سال پادشاهی به مرگ طبیعی درگذشت. آرامگاه وی در فاصله 33 متری  جنوب غربی آرامگاه اردشیر یکم  و به شکل صلیب کنده شده است. درون آرامگاه تقریبا شبیه آرامگاه اردشیر یکم است، سه اتاقک وجود دارد و هر کدام دارای یک گور است.

آثاری ساسانیان نیز در نقش رستم است.

نقش رستم از زمانهای گذشته جایگاه مذهبی و مقدس به شمار می رفت، این محوطه در دروان ساسانیان باز به همان حالت تقدس باقی ماند و شاهان ساسانی صحنه های تاج گذاری، جنگ ها و افتخارات خود را در دامنه این کوه تراشیده اند.